اگر اهل خرید طلا و جواهر باشید، مسلما با عبارتی به نام مخراجکاری مواجه شده‌اید ولی حدس می‌زنیم که نمی‌دانید این عمل به چه معناست! از دیرباز تاکنون، آدمیزاد برای ساخت ابزار و وسایل مورد استفاده خود، بر روی انواع فلزات و سنگ‌ها کار می‌کرد. به‌تدریج، زمانی که سنگ‌های باارزش قیمتی کشف شد، انسان با انبوهی از ایده‌های هنرمندانه و خلاقانه، برای ساخت زیورآلات قدم برداشت.
فرایند ساخت زیورآلات توسط افراد، مستلزم طی‌کردن مراحل زیادی بود و هرکدام به تخصصی خاص نیاز داشت. یکی از مهم‌ترین این مراحل، ترکیب فلزات و سنگ بود که این عملیات را مرصعکاری یا جواهرنگاری هم می‌گفتند و همچنان در طراحی جواهرات رایج است. برویم و در ادامه مقاله، مطالب بیشتری دراین‌باره بخوانیم.
شروع مخراجکاری طلا و جواهر در قدیم
زمانی که انسان‌ها به فلزات روی آوردند، به‌جای استفاده از چوب، استخوان و دندان، از عناصر فلزی برای ساخت جواهرات استفاده می‌کردند. به‌مرور زمان، وقتی که سنگ‌های زینتی و رنگی، از دل طبیعت کشف شد، انسان تصمیم گرفت، زیورآلات خود را به زیبایی آن‌ها آغشته کند و این ایده، شروع مخراجکاری بود.
اوج رواج این هنر در روزگاران قدیم، در مصر باستان رقم خورد. زمانی که خاک آن از حجم طلا به‌حد انفجار رسید، هنرمندان با ساخت لوازم زرین ازجمله ظروف، مجسمه و شمشیر، تصمیم گرفتند تولیدات خود را با سنگ‌ها ترکیب کنند.
در واقع، پادشاهان مصری بر این عقیده بودند که هرچقدر گوهرهای بزرگ‌تری بر لوازم نشانده شود، زمانی که سازنده، آن را به خدایان خود تقدیم می‌کند، خدایان نیز، به آن‌ها نظری می‌افکند و ثروت و قدرت بیشتری به او اعطا می‌کند.
سنت مخراجکاری طلا و جواهر در ایران
ایران، کشوری یکتاپرست بود که مردمان آن به ارزش‌های الهی و مقدسات، احترام زیادی می‌گذاشتند. ازاین‌رو، سعی داشتند با حک‌کردن نام خدا و ائمه بر روی سنگ‌ها، مرصعکاری را جدا از یک فعالیت هنری، به امری مقدس مبدل سازند چراکه یک مخراج‌کار باید با طهارت، سنگ‌های منقش به اسماءالله را لمس کند و در طول کار هم باید طهارت او حفظ شود.
کاربرد مخراجکاری طلا و جواهر
یکی از مشاغل اصلی در صنعت جواهرسازی، مرصعکاری است چون هیچ شخصی به‌جز یک مخراج‌کار حرفه‌ای، قادر به سوارکردن سنگ‌ها روی جواهرات نیست. این هنر، ظرافت و دقتی بی‌انتها می‌طلبد.
مخراجکاری، به این شکل است که طراحان و متخصصان طلا و جواهر، برای مصنوعات طلای خود، پایه‌هایی می‌سازند و ازطرف‌دیگر، گوهرتراشان، سنگ‌هایی قیمتی را تراش می‌دهند که در واقع، هیچ‌یک از آن‌ها به‌تنهایی قابل استفاده نیست و جذابیت بصری کافی را ندارد.
اینجاست که کاربرد این عملیات و اهمیت آن در ساخت لوازم تزئینی مشخص می‌شود. متخصصان، گوهر تراش‌خورده را روی پایه فلزی می‌نشانند و با این کار، هم جایگاهی امن و ثابت برای سنگ‌ها ایجاد می‌کنند و هم جلوه سنگ و طلا را به‌خوبی حفظ می‌کنند.
رایج ترین روش های مخراجکاری طلا و جواهر
مخراجکاری یا همان گوهرنشانی، هنری به‌شدت ظریف است که نیاز به دقتی فراوان دارد. این کار، فقط توسط نیروی انسانی انجام می‌شود؛ با این‌که تکنولوژي درحال‌حاضر پیشرفت زیادی دارد و ماشین‌آلات متنوعی در صنعت جواهرسازی شکل گرفتند، اما مرصعکاری، همچنان با دستان هنرمند یک شخص دقیق و حرفه‌ای صورت می‌گیرد. این عملیات، عمدتا با روش‌های زیر انجام می‌شود.
- روش چنگی
- روش ریلی
- روش قلم‌خور
- روش کاسه‌ای
مخراجکاری با روش چنگی
واژه چنگ، برگرفته‌شده از همان چنگک است. گوهرنشانی به این سبک، این‌گونه است که گوهرها، به‌واسطه تعدادی چنگک که در مدل‌های مشترک، تنیسی و سولیتری هستند، روی پایه نشانده می‌شوند.
جواهرنگاری با روش ریلی
سبک ریلی، یکی از جالب‌ترین روش‌های گوهرنشانی است که طی آن، سنگ جواهر بین ۲ دیواره فلزی نصب می‌شود. در این روش، مهندس طلا با ابزارهای مخصوصی که در اختیار دارد، ۲ شیار قرینه در هر۲ طرف دیواره ایجاد می‌کند و سپس نگین‌ها درون آن قرار می‌گیرند. در نهایت هم، دیواره‌های ریل به‌سمت سنگ‌های جاگذاری‌شده سفت می‌شود.
جواهرنگاری با روش قلم خور
گوهرهای ریزی که کوچک‌تر از یک‌دهم قیراط هستند، با این روش بر پایه فلزی سوار می‌شوند. روش قلم‌خور، یکی از سخت‌ترین سبک‌های مرصعکاری است چون متخصص این عمل، ملزم به طی‌کردن مراحلی بسیار ازجمله سوراخ‌کاری، قلم‌زنی، ایجاد گوارسه، جاسازی سنگ، جاگذاری و کشیدن گوارسه از سطح طلا خواهد بود.
مخراجکاری با روش کاسه ای
ساده‌ترین روشی که در گوهرنشانی وجود دارد، همین روش کاسه‌ای است. مهندسان مرصع‌کار، نشاندن سنگ‌ها روی پایه‌های فلزی را به‌گونه‌ای انجام می‌دهند که هیچ آثاری از نحوه نصب نگین دیده نشود.
جمع‌بندی
مخراجکاری که البته با نام‌های دیگری ازجمله مرصعکاری، جواهرنگاری یا گوهرنشانی هم شناخته می‌شود، به عمل نشاندن سنگ‌های قیمتی بر روی فلزات گران‌بها می‌گویند. البته این عمل، تنها به صنعت طلا و جواهر محدود نمی‌شود و می‌توان به این واسطه، اشیای تزئینی و قیمتی جذابی را با نگین‌ها و سنگ‌ها ساخت.
جواهرنگاری، عملی حساس است که تنها از دست متخصص آن بر می‌آید. در این عملیات، از چسب و مواد شیمیایی برای اتصالات استفاده نمی‌شود چون به‌تدریج، استحکام اولیه خود را از دست می‌دهد. همچنین بی‌دقتی در استفاده از ابزار و وسایل درست، به آسیب پایه و سنگ منجر می‌شود. به همین دلیل است که جواهرنگاری را هنری ظریف می‌دانیم؛ نه صرفا یک شغل صنعتی.
برای خرید آنلاین طلا و جواهر اینجا کلیک کنید.